Amortizasiya, aktivlərin dəyərinin bütün gözlənilən faydalı ömür boyu bölüşdürülməsidir. Şirkətin amortizasiya ayırmaları yeni əsas vəsaitlərin alınması üçün əsas pul mənbəyidir, bu səbəbdən hər bir mühasib onların hesablanmasına düşünülmüş və diqqətlə yanaşmalıdır.
İqtisadi baxımdan köhnəlmə hesablanması, gəlir və xərclər balansını maksimum dərəcədə artırmaq üçün keçmiş xərclərin əməliyyat xərclərinə aid edilməsini əhatə edir. 2002-ci ildən bəri amortizasiyanın hesablanmasının 2 yolu var: qeyri-xətti və xətti. Bundan əlavə, amortizasiya məbləğini düzgün hesablamaq üçün hər bir əsas vəsaitin faydalı istifadə müddətini və dəyərini bilmək lazımdır.
Doğru amortizasiya metodu necə seçilir
Düz xəttli köhnəlmə metodu əsas vəsaitlərin maya dəyərinin istifadə müddəti ərzində bərabər hissələrlə xərclərə silinməsini nəzərdə tutur. İstifadəsi asan olduğundan ən çox yayılmışdır. Xətti metodun istifadəsi, istismar müddəti köhnəlmə deyil, fiziki aşınma ilə məhdudlaşan əsas vəsaitlər üçün optimaldır.
Qeyri-xətti metod bəzən sürətləndirilmiş metod adlanır, çünki əsas fondun istifadəsinin başlanğıcında üzərinə amortizasiya xərclərinin miqdarı maksimum olur və sonra tədricən azalır. Amortismanı qeyri-xətti bir şəkildə hesablamaq üçün bir neçə seçim var, məsələn:
- azalan balans;
- faydalı ömür illərinin cəminə görə maya silinməsi;
- məhsulların (işlərin) həcminə nisbətdə maya dəyərinin silinməsi.
Amortizasiyanın hesablanması metodunun seçimi təşkilat rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilir və mühasibat siyasətində müəyyən edilir.
Əsas vəsaitlərin faydalı istifadə müddəti
Şirkətin sərəncamında olan bütün əsas vəsaitlər düzgün təsnifləşdirilməli və müəyyən amortizasiya qruplarına ayrılmalıdır. 8 amortizasiya qrupu var, onların siyahısı və xüsusiyyətləri Rusiya Federasiyası Hökumətinin 01.01.2002-ci il tarixli 1 nömrəli Qərarında təqdim olunur. Hər bir qrup, eyni istifadə şərtləri ilə homojen obyektləri ehtiva edir. Cisimlərin müəyyən bir qrupa təyin edilməsi, istifadənin gözlənilən müddəti və köhnəlmə ehtimalı əsasında həyata keçirilir.
Amortizasiya ayırmaları məbləğlərinin hesablanması qaydası
Çox vaxt mühasiblər düz xətt metodu və azalan balans metodu ilə amortizasiya məbləğini hesablamaq üçün düsturlara ehtiyac duyurlar.
- Düz xətt üzrə amortizasiya aşağıdakı formullardan istifadə etməklə hesablanır:
Amortizasiya dərəcəsi = 100% / əsas vəsaitin istifadə aylarının sayı.
Aylıq amortizasiya = Əsas vəsaitin dəyəri / istifadə olunduğu ay sayı.
- Azalan balans metodu ilə amortizasiya aşağıdakı formullardan istifadə etməklə hesablanır:
Amortizasiya dərəcəsi = 100% * Sürətlənmə nisbəti / aktivin istifadə ili sayı.
Aylıq amortizasiya = Sabit aktiv dəyəri * Amortizasiya dərəcəsi / 100% / 12 ay.
