Audit, sahiblərin mülkiyyət maraqlarının qorunmasını təmin edən bazar infrastrukturunun ən vacib elementlərindən biri hesab olunur. Bu növ maliyyə nəzarəti üçün ilkin şərt həm dövlətin, həm də müəssisələrin hesabat və mühasibat dürüstlüyünü və şəffaflığını təmin etməkdə qarşılıqlı maraqları idi.
Yoxlamanın məqsəd və vəzifələri
Audit faktların toplanmasına və qiymətləndirilməsinə əsaslanan fəaliyyət növüdür. Bu fəaliyyət müstəqqil bir səlahiyyətli şəxs tərəfindən həyata keçirilir. Audit hesabatlardakı səhvləri aradan qaldırmaq və məlumatların doğruluğunu müəyyən etməklə yanaşı, mövzunun effektivliyini artırmaq üçün müxtəlif tövsiyələrin hazırlanmasını təmin edir.
Hazır məhsulların auditinin əsas məqsədi kapitallaşdırılmış məhsulların həqiqi miqdarının müəyyənləşdirilməsi və əldə edilmiş satış gəlirlərinin hesablanmasında səhvlərin aradan qaldırılmasıdır. Bu yoxlama növü bir neçə vəzifəni yerinə yetirir:
- məhsulların qiymətləndirilməsi metodunun seçilməsinin və tətbiqinin düzgünlüyünü təsdiqləyir;
- mühasibat və nəzarətin ilkin qiymətləndirilməsini təsdiqləyir;
- məhsulların yerləşdirilməsinin tamlığını və düzgünlüyünü müəyyənləşdirir;
- satılan məhsulların həqiqi həcmlərini və maya dəyərini təsdiqləyir.
Auditin aparılması zamanı şirkət auditora tədarük müqavilələri, anbar mühasibat kartları, qiymət siyahıları, hesab-fakturalar və digərləri daxil olmaqla bütün lazımi sənədləri təqdim etmək məcburiyyətindədir.
Hazır məhsul auditinin mərhələləri
Hazır məhsulların audit prosesi şərti olaraq üç əsas mərhələyə bölünür - tanışlıq, əsas hissə və nəticə.
Giriş mərhələsində auditor təqdim olunmuş bütün mühasibat hesabatlarını və qeydlərini araşdırır, hesabatlardakı məlumatların balans məlumatlarına uyğunluğunu müəyyənləşdirir. Bundan əlavə, auditor satış məbləğləri barədə məlumatların mənfəət və zərər hesabatında tam əks olunmasını təmin etməlidir. Həm də bu mərhələdə analitik prosedurlar aparılır və hazır məhsulun qiymətləndirilməsi metodunun təşkilatın uçot siyasətində nə qədər düzgün qeyd olunduğu yoxlanılır.
Əsas mərhələdə auditor bütün mühasibat qeydlərinin düzgün tərtib edildiyini və göstərildiyini və bütün əməliyyatların əks olunması proseduruna əməl olunduğundan əmin olmalıdır. Hər hansı bir sapma varsa, bu sapmaların cəmlərinin satılan mallarla anbardakı qalıqları arasında nə qədər düzgün paylandığı yoxlanılır.
Son mərhələdə, bütün yoxlamalar başa çatdıqda, auditor yoxlamanın nəticələri, auditor rəyi və auditorun tövsiyələrini əks etdirən sənədlər paketi yaratmalıdır. Bu sənədlərin hamısı yoxlanılan iş sənədləri ilə birlikdə yoxlamadan məsul şəxsə təhvil verilir.
