Məzmun təhlili sosial və humanitar elmlərdə geniş istifadə olunan mətn sənədlərinin kəmiyyət təhlili metodudur. Onun mahiyyəti, semantik vahidləri sayaraq müəyyən bir mətn mesajının mənasını və istiqamətini etibarlı şəkildə müəyyənləşdirməkdir.
Təlimat
Addım 1
Mətn mesajları olan hər hansı bir sənəd tədqiqat obyekti kimi istifadə edilə bilər. Xüsusilə qəzet məqalələri, ictimai və siyasi xadimlərin kütləvi çıxışları, kitablar, anket cavabları, gündəliklər, məktublar, rəsmi açıqlamalar və s. Məzmun təhlili həm əl ilə, həm də avtomatik olaraq həyata keçirilə bilər. İkinci seçim, geniş mətn məlumatlarını öyrənmək üçün istifadə olunur və kompüter texnologiyası və xüsusi statistik proqramlar tələb olunur.
Addım 2
Avtomatik işləmə alətlərindən istifadə etmədən müstəqil bir məzmun təhlili aparmaq üçün, ilk növbədə, işin aparılacağı bir sıra məlumatları müəyyənləşdirmək lazımdır. Məsələn, regional seçki kampaniyasının mətbuatda yayımlanmasını təhlil etmək planlaşdırılırsa, seçilmiş dövr üçün bu mövzuda bütün qəzet nəşrləri tələb olunan nümunə olacaqdır.
Addım 3
Məzmun təhlili prosedurunun ikinci mərhələsi tədqiq olunan problemlə birbaşa əlaqəli semantik vahidlərin seçilməsidir. Əsas semantik yükü daşıyan ayrı-ayrı sözlər, adlar, ifadələr semantik vahid rolunu oynaya bilər. Məsələn, seçki kampaniyası kontekstində bu cür vahidlər namizədlərin adları, "iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi", "kiçik sahibkarlığın inkişafı", "hakimiyyət uğrunda mübarizə" və s. Üstəlik seçilmiş semantik vahidlər bütün öyrənilmiş mətnlər üçün xarakterik olmalıdır.
Addım 4
Növbəti mərhələ bütün məzmun təhlili prosesində ən vacib mərhələlərdən biridir. Mətn vahidlərinin kodlaşdırılmasıdır. Onun mahiyyəti semantik vahidlərin analiz kateqoriyalarının siyahısı ilə əlaqələndirilməsi qaydalarının hazırlanmasındadir. Kodlaşdırma mərhələsinin nəticəsi yalnız müşahidə olunan göstəricilərin siyahısını deyil, həm də mövcud olduqları sənəd haqqında məlumatları da əhatə edən bir kodlaşdırıcının inkişafıdır. Söhbət qəzet məqalələrindən gedirsə, o zaman nəşrin adı, şəhəri, çıxma tarixi, formatı, səhifə sayı, səhifə yerləşdirilməsi və bənzəri nəzərə alınacaqdır.
Addım 5
Mesaj nümunəsi formalaşdırıldıqdan, semantik vahidlər seçildikdən və kodlaşdırıcı yaradıldıqdan sonra birbaşa mətnlərin təhlilinə başlayırlar. Praktikada bu, hər bir müşahidənin (semantik vahidin) kodlaşdırıcı qaydalarına uyğun olaraq müəyyən bir növə və ya sinfə aid olduğu bir lüğət tərtibində ifadə olunur. Bundan sonra, bütün semantik vahidlərin istifadəsinin kəmiyyət hesablanması aparılır. Vacib bir məqam da xüsusi qiymətləndirmələrin (müsbət, mənfi və ya neytral) əsas istinadlara aid edilməsidir. Başqa sözlə, kifayət qədər yaxşı bir reytinq tələb olunur. Cüt müqayisə yolu ilə miqyaslandırma və ya Q-sort metodu deyilənlər ənənəvi olaraq sıralama metodları olaraq istifadə olunur. Tətbiqi sosiologiya və ya politologiya dərsliklərində bu texnikaların hər ikisi haqqında daha çox məlumat əldə edə bilərsiniz.
Addım 6
Məzmun təhlili proseduru, əldə edilmiş məlumatların kəmiyyət hesablanması və hər bir vəziyyət üçün miqyasın orta hesablanması ilə başa çatır. Sonra ortaya çıxan orta ballar müəyyən bir şəkildə sıralanır.
