İstehsal amilləri məhsul istehsalında xərclənən mənbələrdir. Bunların arasında maddi (əmlak) və insan resursları fərqlənir.
İstehsalın mülkiyyət amilləri arasında xammal və kapital, insan - əmək və təşəbbüskarlıq qabiliyyəti fərqlənir. Bu amillərin hamısı resurs məhdudluğu səbəbindən bir-birini əvəz edir. Bunlar müxtəlif kombinasiyalarda və nisbətlərdə istifadə edilə bilər.
Bütün istehsal amilləri (iqtisadi mənbələr) sahiblərinə renta (torpaqdan), faiz (kapitaldan), əmək haqqı (işdən) və mənfəət (sahibkarlıqdan) şəklində mənfəət gətirir.
Təbii ehtiyatlar
Təbii ehtiyatlara torpaq, mineral və su ehtiyatları daxildir. Təbiətin insanın istifadəsi üçün verdiyi bütün bunlardır. Təbii ehtiyatlar istehsal üçün xammaldır.
Təbii amil təbiətin istehsal prosesinə və içindəki təbii enerji mənbələrindən və xammaldan istifadəyə təsirini əks etdirir. Bu amilin əhəmiyyətinə baxmayaraq, istehsalın passiv elementidir.
İnvestisiya mənbələri
İnvestisiya mənbələrinə kapital da deyilir. Bunlara binalar, tikililər və avadanlıqlar daxildir. İnvestisiya mənbələri təkcə istehsal amilləri deyil, həm də mənbələridir. Varlıqlar (maliyyə mənbələri) istehsal sahəsinə yönəldilirsə, bunlara kapital qoyuluşları da deyilir.
Kapital müxtəlif formalarda təqdim edilə bilər. Məsələn, dövriyyə kapitalı (dövriyyə kapitalı) əlavə edə bilən əsas fondlar şəklində. Maliyyə kapitalına (qiymətli kağızlara) gəldikdə, bu, istehsal amillərinə aid deyil iqtisadiyyatın real sektoruna daxil deyil.
Əmək ehtiyatları
Əmək ehtiyatları, insanların fiziki və zehni qabiliyyətlərini əhatə edən ayrı bir istehsal faktoru kateqoriyasıdır. İstehsal prosesindəki əmək amili, orada işləyən işçilərin əməyi ilə təmsil olunur. Əməyin digər mənbələrlə birləşdirildiyi zaman istehsal prosesi başlayır.
İstehsal prosesində əmək ehtiyatlarının əhəmiyyəti onun gedişatı və son nəticənin onlardan asılı olması ilə əlaqədardır. Əmək amili istehsalın səmərəliliyinə yalnız əmək miqdarında deyil, həm də əməyin keyfiyyətində və səmərəliliyinə təsir göstərir. Buna görə də analizdə əmək amilinə əlavə məhsuldarlıq kimi bir meyardan istifadə olunur.
Sahibkarlıq istedadı
Sahibkarlıq qabiliyyəti bütün istehsal ehtiyatlarını birləşdirən amildir. Bu, istehsal prosesini səriştəli şəkildə təşkil etmək, optimal idarəetmə qərarları qəbul etmək, habelə yenilikləri istehsalata təqdim etmək və modernləşdirmə bacarığıdır.
